DZIADY - POLSKI
Cechy dzieła:
- brak trzech jedności(okres po powstaniu listopadowym, kilka wątków, akcja dzieje się w Wilnie i Warszawie),
- występowanie scen fantastycznych obok realistycznych(np.: diabeł i Nowosilcow),
- występowanie scen tragicznych, komicznych, groteskowych,
- złamanie zasady decorum,
- brak czystości gatunku, synkretyzm rodzajowy(mozna wyróznić epikę i lirykę),
- sceny zbiorowe,
- główny bohater to człowiek wybitny, samotnie walczący o szczęście ludzkości,
- dowolność czytania utworu,
- układ przypomina średniowieczne misterium ze złem.
Dziady powstały w atmosferze kłótni nt. tego, kto zawinił w powstawniu. Część trzecia opisuje wydarzenia na Litwie z 1823, 1824 dotyczące stowarzyszenia Filomatów. Jest to zapowiedź tego, co spotka kraj - wybuch powstania.
.
AKT I
Więźniowie spotykają się w jednej z cel. Jest Wigilia Bożego Narodzenia. Jan Sobolewski, jeden z więźniów opisuje sytuację, jakiej był świadkiem podczas powrotu do więzienia. Podczas mszy wojsko przejeżdża obok Kościoła razem z kibitkami. Wsród więzniów Sobolewski poznaje dwóch znajomych; Janczewskiego oraz Wasilewkiego. Ludność wokół współczuje więzniom. Wasilewski jest wręcz żywym trupem, wydawac się moze ze za chwile umrze. Jego meczenstwo jest porownane do mesjanizmu. Zolnierze takze współczują więźniom. Józef porównuje metody Nowosilcowa do starych wojen. Ks. Lwowicz wspiera wiezniow modlitwa. Jankowski drwi z wiary księdza. Więźniowie proszą Feliksa o piosenkę, jednak wyprzeda go Zegota, który opowiada o diabłu i ziarnie. Jankowski przywołuje piesn "...Jezus Maryja!...", co budzi oburzenie. Kapral broni religii, poniewaz to ona go obroniła. Feliks zaczyna śpiewać pieśn, której przekaz stanowczo jest skierowany przeciw carowi. Konrad ma wizję, małą improwizację, w której chce dowiedzieć się o najbliższych latach dla Polski.
.
AKT II - WIELKA IMPROWIZACJA
Konrad wnioskuje, ze jest potezniejszy od ludzi, dlatego stawia sie rownemu Bogu. Czuje się jakby miał latać. Chce dyskutowac z Bogiem, ten jednak nie odpowiada na prośbę, przez co złości Konrada. Chce posiadać tyrańską władzę, dzieki ktorej doprowadziłby do ładu. Dobry duchy bronią Konrada, jednak apogeum złości Konrada doprowadza go do porównania cara z Bogiem. Słowa te wypowiada diabeł, przez co Konrad jeszcze ma szanse się nawrócić. Wizja osłabia Konrada, przez co mdleje. Ks. Piotr przeprowadza egzorcyzm nad Konradem.
.
AKT V
Ksiądz Piotr to przeciwieństwo Konrada - rozumie potęgę Boga i jest przed nim ukorzony. Modli się, leząc krzyzem. Jest przekonany, że dar przewidywania jest dla niego zbyt ważnym podarunkiem. Ksiądz Piotr porównuje Polskę do Jezusa(mesjanizm). Ksiądz pyta się o przyszłość Poski, co objawia mu się motywem Matki Płaczacej pod Krzyzem. Piłatem jest Francja, a Polska Jezusem.
.
AKT VII - SALON WARSZAWSKI
Ludzi przy stoliku charakteryzuje brak imion, rozmawiają po francusku, wychwalają Nowosilcowa, są gotowi kłamać, aby mu się przpodobać. Niektórzy nie znają języka polskiego.
Ludzi przy drzwiach rozpoznajemy po imionach, rozmawiają po polsku, interesują się sprawą więźniów oraz prześladowań.
.
AKT VII
Na balu znowu jest podzielenie osób. Są osoby z przymusu oraz z własnej chęci. Osoby takie jak Senator stawiają się - przychodzą sam, bez żony oraz córki. Jest toczona rozmowa o Cichowskim, w tym akcie Doktor, jak przepowiadał ksiądz. Pani Rollison przeklina Nowosilcowa.